Cukrowy detoks(?) Jak zaspokoić głód cukru bez szkody dla zdrowia?

Cukier- kiedyś źródło energii koniecznej do przeżycia, dziś- zagrożenie dla zdrowia.

Nasi przodkowie byli myśliwymi i zbieraczami, cukier był na dla nich jednym z najszybszych źródeł energii. Znajdowali go w owocach, warzywach czy łodygach trzciny cukrowej. Nauczyli się go przetwarzać, odparowywać oraz krystalizować i od tamtej pory mamy do niego stały dostęp. Problem w tym, że wciąż posiadamy ciało i mózg ludzi sprzed tysięcy lat, żyjąc jednocześnie w świecie zaawansowanych technologii. Kalorie, które były niegdyś niezbędne do przetrwania są teraz powszechnym zagrożeniem zdrowia publicznego. Cukier jest odpowiedzialny za otyłość, cukrzycę, choroby serca czy nowotwory. Ale czy to na pewno tylko wina cukru? Spójrzmy na ten problem z bliska.

Zgodnie z danymi WHO, w 2014 r. na całym świecie 39% populacji dorosłej miało nadwagę, a 13% było otyłe. Dodatkowo, 18% dzieci w wieku 5-19 lat miało nadwagę, a 7% było otyłych. Jeśli chodzi o nasz kraj, według raportu NFZ z 2019r. „Cukier, otyłość, konsekwencje” trzech na pięciu Polaków ma nadwagę, a jeden na czterech jest otyły. Prognozy nie są optymistyczne- szacuje się, że w 2025 roku otyłych będzie 26% kobiet i 30% mężczyzn.

Mechanizm działania cukru

Jaki jest mechanizm działania cukru? Jak wpływa na organizm? Aby to zrozumieć należy wyjaśnić czym jest insulina, hormon który odgrywa główną rolę w metabolizmie węglowodanów, a także białek i tłuszczów. Oprócz tego bierze udział w regulowaniu poziomu glukozy we krwi. Najważniejszym bodźcem do jej wydzielania jest wzrost stężenia glukozy we krwi, który ma miejsce po spożyciu posiłku. Gdy jesz jabłko, poziom glukozy we krwi delikatnie rośnie. Oprócz cukru, przyswajany jest błonnik, woda i wiele makroskładników. Czysty cukier to natychmiastowa energia, po której następuje wyrzut insuliny, a za chwilę jej spadek poniżej wyjściowego poziomu, co sprawia, że uczucie głodu może być silniejsze.

Insulina to hormon, który mówi organizmowi co robić z cukrem i daje sygnał komórkom, by mogły go wykorzystać. Gdy te są już syte, magazynują energię jako tłuszcz. Jeśli insulina utrzymuje się ciągle na wysokim poziomie, komórki stają się na nią odporne- trzustka wyrzuca z siebie jeszcze więcej insuliny- aby komórki zareagowały-niestety w pewnym momencie nawet to nie działa. Częste dostarczanie cukru w postaci słodkich przekąsek, przetworzonej żywności czy słodzonych napojów wymaga uwalniania coraz większej ilości insuliny, aby ta reagowała na nadmiar glukozy w organizmie. W pewnym momencie organizm uodparnia się na nią i komórki przestają reagować na insulinę.Wtedy masz cukrzycę typu 2. Twoje komórki nie są w stanie pobierać paliwa.

Ukryty cukier

Wydawać by się mogło, że spożywamy coraz mniej cukru, bo kupujemy go mniej w czystej postaci. Jest jednak na odwrót, gdyż znacząco wzrosło spożycie cukru w formie słodkich przekąsek i napojów oraz w gotowych potrawach. Potwierdza to wyżej wspomniany raport; w latach 2008-2017 o 6,1 kg wzrosła przeciętna ilość cukru spożywanego przez jednego mieszkańca Polski, mimo znacznego zmniejszenia spożycia cukru nieprzetworzonego, nabywanego bezpośrednio przez gospodarstwa domowe (spadło ono w tym czasie o 5,7 kg). Obserwowany wzrost wynika ze wzrostu konsumpcji cukru będącego składnikiem innych produktów spożywczych o blisko 11,8 kg. Cukier dodawany jest nawet do 3/4 żywności skrywając się pod prawie 60 nazwami. Dekstroza, fruktoza, sacharoza oraz wszystko co posiada końcówkę -oza jest formą cukru.

Cukier daje szczęście

Przez lata naukowcy próbowali stworzyć coś, co zastąpi cukier. Da ludzim podobną słodycz

i przyjemność, ale bez zbędnych kalorii. Tak powstał aspartam i inne zamienniki cukru, o wiele słodsze i niskokaloryczne. Niestety, żaden słodzik nie jest w stanie zastąpić magicznej właściwości cukru- zadowolenia. Cukier działa na tę samą część mózgu co seks i narkotyki, czyli na ośrodek nagrody

w mózgu. Spożywanie cukru wpływa na produkcję dopaminy, dlatego spożywanie go dosłownie uszczęśliwia. Jednak i ten mechanizm w końcu zaczyna szwankować, gdyż jak przy każdym uzależnieniu wzrasta tolerancja organizmu na dany składnik i sprawia, że sięgamy po niego częściej

i przyjmujemy go w większych ilościach.

To dawka czyni truciznę

Należy pamiętać, że cukier to nie trucizna sama w sobie. Wszystko zależy od dawki- to jej nadmierna ilość w diecie czyni go trucizną. Problemem są duże, stale dostarczane ilości cukru, które zaburzają funkcjonowanie układu hormonalnego odpowiedzialnego za wszystkie procesy w organizmie człowieka. Po pierwsze, należy dbać o dobrze zbilansowaną dietę, bez nadmiaru cukru. Po drugie, należy pamiętać o regularnych porach posiłków i wybierać to, co nam smakuje, ale jednocześnie jest pełnowartościowe. Toczenie wojny z jednym składnikiem jest bezcelowe., bo nie sposób utrzymać diety, która unieszczęśliwia.

Piśmiennictwo:

1.Robert K. Murray, Daryl K. Granner, Peter A. Mayes, Victor W. Rodwell: "Biochemia Harpera", Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000.

2.Narodowy Fundusz Zdrowia, "Cukier, otyłość, konsekwencje", Warszawa, 2019.

3."The First WHO Global report on Diabetes", Genewa, 2016.

4.Kłosiewicz-Latoszek L., Cybulska B. "Cukier a ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych", Probl Hig Epidemiol, 2011.